Waarom is de muur gebouwd?

Na de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland in vier zones opgedeeld; het gedeelte bezet door de Fransen, Britten, Sovjet-Russen en de Amerikanen. Ze kregen allemaal een stuk land dat zij mochten besturen.

Na WO2 begon al vrijwel snel de Koude Oorlog tussen het Westen en het Oosten. Berlijn werd daarin een centrale plaats. In 1948 begon de Koude Oorlog serieus te worden met het eerste hoogtepunt; alle weg- en spoorverbindingen tussen de westelijke bezetzones en West-Berlijn werden afgesloten. Enkel via een luchtbrug werd voedsel en drinken gestuurd vanuit Frankfurt am Main en Hamburg. Op 23 mei 1949 werden de westelijke bezettingszones de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland) en op 7 oktober 1949 de oostelijke bezettingszones de Duitse Democratische Republiek/DDR (Oost-Duitsland). Eigenlijk was Berlijn toen een onafhankelijke stad; het hoorde bij geen van beide delen van Duitsland en had dus een centrale status. Maar West-Berlijn werd steeds meer een deelstaat van West-Duitsland en Oost-Berlijn werd zelfs tot Hoofdstad van de DDR uitgeroepen!

In de zomer van 1945 maakte men al grenzen tussen de Berlijnse bezettingszones. Dit werd gedaan met slagbomen, maar ook met palen en bomen. Je moest toestemming hebben als je de grens over wou, alleen boerenen pendelaars mochten zonder toestemming de grens over. Toen de Sovjet-Unie ook een politie instelde voor de grens in 1946, werd in 1952 een echte grens opgesteld, vluchtten veel mensen van de DDR naar de Bondsrepubliek.

Het begin van de Duits-Duitse grens

Om het vluchten te voorkomen sloot de DDR in 1952 een grens af, genoemd de Duits-Duitse grens; een 1378 kilometer lange grens tussen Oost- en West-Duitsland. De Berlijnse Muur was daar een onderdeel van. Die grens werd afgesloten met hekken, bewakingsposten en alarmen. Langs die grens was een vijf kilometer brede verboden zone; een zwaarbewaakte strook die enkel mensen met toestemming mochten betreden. Meestal kregen lokale bewoners toestemming ervoor.

Maar deze grens werd niet zo goed bewaakt; door dit "lek" bij de grens ontsnapten namelijk tussen 1949 en 1961 2,6 miljoen mensen. Twee weken voor de start van de bouw van de Berlijnse Muur ontsnapten nog bijna 47.500 mensen. Ook veel Polen en Tsjechen gingen naar het Westen via Berlijn.

Nog voor de bouw van de muur controleerde de politie van de DDR (Volkspolizei) op vluchtelingen en smokkelaars. Want veel West-Berlijners konden in Oost-Berlijn goed handelen, omdat (enkel in Oost-Berlijn) de Duitse Mark daar ingevoerd was, die gunstig was met de koersen.